نقـش عروسـک بازی در شـخصیت کودکـان

«بازی» یک فعالیت طبیعی، لذت‌بخش و دلخواه برای کودکان می‌باشد. ولی با تأسف، بزرگ‌ترها این حقیقت را جدی تلقی نمی‌کنند. در صورتی‌که با بازی هدف‌دار و منطقی می‌توان روابطی صمیمی، گرم و عمیق را با کودکان برقرار کرد و در جهت رشد و تربیت آنان گام برداشت. گام‌هائی که از دریچه لطافت بازی شروع شده و به دنیای خیال و رویاها و ابعاد احساسی، عاطفی و شناختی کودکان خاتمه می‌یابد.

به‌همین دلیل پرداختن به بازی خصوصاً بازی‌های عروسکی، بررسی نزدیک‌ترین زاویه شخصیت کودکی می‌باشد، بی‌اعتنائی به این پدیده، نادیده‌گرفتن بسیاری از جلوه‌های روحی و روانی شخصیت کودک خواهد بود.

علاوه بر اینکه بازی، فرآیند یادگیری را برای یادگیرنده یعنی کودک و نوجوان شیرین می‌کند، موجب ارضاء بسیاری از نیازهای اساسی و زیربنائی کودک نیز می‌شوند.

نیاز به تخـلیه انرژی و بازتـوانی

کودک پربار و غنی از انرژی بوده و نیاز دارد که این انرژی‌ها را به‌شکلی از خود بروز دهد. وقتی در اطراف کودک زمینه‌های مثبت و منطقی جهت تخلیه انرژی وجود نداشته باشد، این انرژی‌ها باعث بی‌قراری و پرکاری ناسالم کودک می‌گردد.

وجود کودک مثل یک ژنراتور فعال و پرکار، شروع به بازتوانی زایش مجدد انرژی می‌نماید. استفاده مثبت از انرژی‌ها، موجب افزایش اعتماد به‌نفس و تقویت اراده کودک می‌گردد. اگر عروسک‌بازی و بازی عروسکی به‌شکلی مناسب، باعث تخلیه انرژی‌های کودک گردد، نه تنها آرامش روحی او را افزایش می‌دهد بلکه باعث پویائی رفتار کودک نیز می‌گردد.

اگر این انرژی مشمول سانسور والدین و یا مدرسه قرار گیرد، کودک انرژی خود را به عمیق‌ترین ذخایر خود واپس می‌زند و آن را احتمالاً تبدیل به اضطراب می‌سازد. به‌علاوه کودک، اضطراب‌های خود را با عصبانیت، فریاد، اشک‌ریختن، شکستن اشیاء و… نشان می‌دهد و این فشارهای غیرقابل تحمل در کودک، ناراحتی‌هائی به‌صورت آثار جسمی نظیر ادرار شبانه، کهیر، اگزما و… را ظاهر می‌سازد.

تفاوت منحصر به‌فرد عروسک در میان اسباب‌بازی‌ها

کودک می‌تواند در بازی عروسکی، انگیزه‌هایش را متعادل کند و انرژی‌های اضافی و روانی خود را تخلیه کند. کودک آن‌چنان به عروسکش اعتماد دارد و خودش را مثل او می‌بیند که کلیه احساسات و عواطفش را به عروسک فرافکن می‌کند و نسبت می‌دهد. این حالت نه تنها باعث تخلیه روانی شده بلکه درک و فهم بهتری از او را باعث می‌گردد.

حال اگر والدین می‌خواهند کودک آنها خودپنداره و درک خوبی از خود داشته باشد، می‌بایستی بازی کودکان را و خصوصاً بازی‌های عروسکی آنها را جدی بگیرید.
عروسک بازی وسیلۀ بسیار مناسبی برای بیان احساسات، آرزوها و تمایلات مکنون (پنهان شده) کودک است. برای مثال، کودکی که مادرش او را تنبیه کرده است عروسک‌خود را تنبیه و با او سروصدا می‌کند.

عروسک‌ها به کودکان اجازه میدهند که به دنیای وهم و خیال وارد شوند. کودکان، علاوه بر اینکه احساس لذت و شادمانی می‌کنند، می‌توانند به‌حیطۀ هر موضوعی از زندگی که احساس می کنند وارد بشوند.کودک با عروسک بازی، انتظارات و توقعات‌خود را از پدر و مادر مطرح می کند.

عروسک‌ها در واقع سخنگوی کودک هستند و هیچگونه مشکلی برای کودک ایجاد نمیکنند. او میتواند از این طریق احساسات خود مثل ترس، خشم، محبت و حسادت خویش را نسبت به پدر و مادر، خواهران و برادران خود آشکار کند.
مثلاً کودکی که از دست پدرش عصبانی و خشمگین است، میتواند به عروسکی که نقش پدر را به او داده است، آسیب برساند و آن را به‌زمین بکوبد.
کودک به‌عروسک خویش محبت میکند و گاهی که مریض میشود او را به دکتر میبرد، به او آمپول تزریق می‌کند و بدین ترتیب، ترس از آمپول زدن تا حدودی در او می‌ریزد. او برای عروسکش لالایی میخواند و با کالسکه‌ای که دارد او را می‌خواباند، به‌اعضای خانواده و بچه‌های دیگر می‌گوید ساکت باشید، بچه مریض است و خوابش برده، همۀ این بازیها برای رشد شخصیت و آیندۀ کودک مفید و سازنده است.
استفاده از عروسک راهی مناسب برای به‌حرف کشاندن کودکان کمرو و خجالتی است. کودکان، بدون آنکه از حضور در جمع دچار احساس خجالت شوند، میتوانند خود را پشت صحنه مخفی سازند و از زبان عروسک‌هایی که به بازی مشغول‌اند سخن بگویند.